gipuzkoakultura.net
Museo Zumalakarregi Museoa - Muxika egurastokia 6. 20216 Ormaiztegi (Gipuzkoa)
Tel.: +34 943 889 900 Fax.: +34 943 880 138 mzumalakarregi@gipuzkoa.net
Tel.: +34 943 889 900 Fax.: +34 943 880 138 mzumalakarregi@gipuzkoa.net
Aldi bateko erakusketak:
1992/1993
Bi Karlistaden arteko epea, 1840-1842koa, alegia, ez da azterketa askoren gaia izan. Zer bada? Bi gerren arteko parentesi bat, ote? Ez inola ere! Liberalismoa, gure gaurko bizimoduaren oinarriak, orduan ezarri ziren. Trantsizioaldi hutsa, beraz? ezta ere. Hein handi batean, urte hauek erabaki zuten gure oraina, eta ez zalantza eta protestarik gabe, gainera. Garai honetako atal aipagarri guztiak erakusketa batean azaltzea ezinezkoa da. Gure asmoa zenbait berrikuntza -ez denak, noski- aztertzeada, Gipuzkoak 32 urte haietan nozitu zuen aldaketa sakonaren berri emateko nahikoa delakoan.
1839ko Bergarako Hitzarmenaz geroztik Foruak Konstituzioarekin egokitu behar ziren. Baina, nola?, noraino? Aldaketa lehenetariko eta nagusienetako bat Aduanak Bidasoara eramatea izan zen. Honek Europa eta Espainiarekiko harremanak eraldatuko ditu: lege babesleek kanpoko konpetentzia ekidin
eta espainiar merkatua euskal industria jaio berriari irekitzen diote.
1864an, Donostiako Harresia botatzean, hiri berri bat sortu zen. Lehen zabaltza, Bulebarretik Askatasun Hiribidera artekoak, Alde Zaharrak adina okupatzen du. Zer izango da etorkizunean hiri hau? Merkatal tradizioari eutsiko dio? Garatuko dira lehen industriak? Hiriburu berria denez, zerbitzugune bilakatuko da?
Baina trenbidea izan zen, ezbairik gabe, mundu berriaren adierazle garbia, bai ekonomia zein gizarte eta ideologia mailan ere. Trenek eguneroko gauza bihurtuko dute merkantzia, pertsona eta ideien harat honata.
Aldaketa guzti hauek inportanteegiak ziren eztabaidarik gabe aurrera jotzeko. Izan ere, XIX.a polemiken mendea izan zen, hemen eta nonahi. Polemika hauek -munta pixka bat izan zuten gertakari guztiak bezala- paperaren bidez
zabaldu ziren. Etengabe transformatzen ari den mundu honen islada eta, nolabait ere, eragilea inprenta izango da. Adibidea: bertso-paperak, ahozko tradizioa eta kultura idatzia elkar lotuak.
Erabaki bat hartzeak beste aukerak baztertzea dakar. 1840-1872 artean hartutakoen zenbait ondoriok gaur egun ere badirau. zein itxura luke Donostiak Bulebarrik gabe? Nork pentsa lezake Kontxako badia eta Urumea merkatal portu bilakaturik? Eta probintziako hiriburua Tolosa balitz? Zer nolako Gipuzkoa zatekeen Madrid-Paris trenbide nagusitik kanpo geratu izan balitz?
Eskerronak:
Erakusketa gunea
Gipuzkoa 1840-1872. Berrikuntzak eta eztabaidak.
Bi Karlistaden arteko epea, 1840-1842koa, alegia, ez da azterketa askoren gaia izan. Zer bada? Bi gerren arteko parentesi bat, ote? Ez inola ere! Liberalismoa, gure gaurko bizimoduaren oinarriak, orduan ezarri ziren. Trantsizioaldi hutsa, beraz? ezta ere. Hein handi batean, urte hauek erabaki zuten gure oraina, eta ez zalantza eta protestarik gabe, gainera. Garai honetako atal aipagarri guztiak erakusketa batean azaltzea ezinezkoa da. Gure asmoa zenbait berrikuntza -ez denak, noski- aztertzeada, Gipuzkoak 32 urte haietan nozitu zuen aldaketa sakonaren berri emateko nahikoa delakoan.
1839ko Bergarako Hitzarmenaz geroztik Foruak Konstituzioarekin egokitu behar ziren. Baina, nola?, noraino? Aldaketa lehenetariko eta nagusienetako bat Aduanak Bidasoara eramatea izan zen. Honek Europa eta Espainiarekiko harremanak eraldatuko ditu: lege babesleek kanpoko konpetentzia ekidin
eta espainiar merkatua euskal industria jaio berriari irekitzen diote.
1864an, Donostiako Harresia botatzean, hiri berri bat sortu zen. Lehen zabaltza, Bulebarretik Askatasun Hiribidera artekoak, Alde Zaharrak adina okupatzen du. Zer izango da etorkizunean hiri hau? Merkatal tradizioari eutsiko dio? Garatuko dira lehen industriak? Hiriburu berria denez, zerbitzugune bilakatuko da?Baina trenbidea izan zen, ezbairik gabe, mundu berriaren adierazle garbia, bai ekonomia zein gizarte eta ideologia mailan ere. Trenek eguneroko gauza bihurtuko dute merkantzia, pertsona eta ideien harat honata.
Aldaketa guzti hauek inportanteegiak ziren eztabaidarik gabe aurrera jotzeko. Izan ere, XIX.a polemiken mendea izan zen, hemen eta nonahi. Polemika hauek -munta pixka bat izan zuten gertakari guztiak bezala- paperaren bidez
zabaldu ziren. Etengabe transformatzen ari den mundu honen islada eta, nolabait ere, eragilea inprenta izango da. Adibidea: bertso-paperak, ahozko tradizioa eta kultura idatzia elkar lotuak.
Erabaki bat hartzeak beste aukerak baztertzea dakar. 1840-1872 artean hartutakoen zenbait ondoriok gaur egun ere badirau. zein itxura luke Donostiak Bulebarrik gabe? Nork pentsa lezake Kontxako badia eta Urumea merkatal portu bilakaturik? Eta probintziako hiriburua Tolosa balitz? Zer nolako Gipuzkoa zatekeen Madrid-Paris trenbide nagusitik kanpo geratu izan balitz?
Eskerronak:
- Lopez-Mendizal senideak
- José María Castillo
- Juan Manuel de Encío
- José María Tuduri
- Manex Pagola
- Paloma Miranda
- Beatriz Herreras
- Josune Zaldua
- Fermín de Leizaola
- San Telmo Museoa. Donostia
- Urgulleko Parke-Museoa. Donostia
- Euskal Museoa. Bilbo
- Museo Municipal. Madrid
- Museo Nacional Ferroviario. Madrid
- Museo Nacional del Prado. Madrid
- Gipuzkoako Artxibategi Orokorra. Tolosa
- Udal Artxibategia. Donostia
- Udal Artxibategia. Tolosa
- Gipuzkoako Foru Aldundiko Liburutegi Nagusia. Donostia
- Euskaltzaindia. Bilbao
- Eresbil. Errenteria
- Chambre de Commerce et d´Industrie de Bayonne
- Gipuzkoa Donostia Kutxa. Donostia
- Zumarragako Bertso Eskola. Zumarraga
Erakusketa gunea
- Zumalakarregi Museoan. ORMAIZTEGI (1992-11-27 / 1993-01-07)
- San Telmo Museoan. DONOSTIA. ( 1993-01-21 / 1993-02-14)
2009 Kultura eta Euskara Departamentua - Gipuzkoako
Foru Aldundia
